| Inwazyjna biedronka Harmonia axyridis![]() Od co najmniej 2006 roku mamy w Polsce nowy gatunek biedronki. Jej łacińska nazwa to Harmonia axyridis , ale w mediach coraz częściej bywa określana polskim mianem "arlekin" od jej angielskiej nazwy "harlequin ladybird". Pierwsze udokumentowane stwierdzenia H. axyridis z terenu Polski miały miejsce w Poznaniu (wrzesień 2006) i w Mokrzu koło Wronek (październik 2006). Doniesienie o tych odkryciach autorstwa Marka Przewoźnego, Tomasza Barłożka i Marka Bunalskiego ukazało się w 2007 roku w Polskim Piśmie Entomologicznym. Pracę tę można pobrać przez internet ze strony:
Skąd w Polsce Harmonia axyridis ?H. axyridis pochodzi ze wschodniej i środkowej Azji, ale do Polski dotarła nie bezpośrednio ze wschodu, lecz drogą okrężną przez Europę Zachodnią. Zanim jednak przystąpiła do kolonizacji Europy, zdążyła rozprzestrzenić się w prawie całej Ameryce Północnej. To właśnie na tym kontynencie zaczęła się ok. 20 lat temu światowa inwazja tego gatunku. Inwazja ta nie jest zjawiskiem naturalnym, lecz następstwem nieroztropnych manipulacji człowieka który, począwszy od 1916 roku, wielokrotnie próbował wypuszczać H. axyridis poza obszarem jej naturalnego występowania w celu biologicznego zwalczania mszyc i innych szkodników upraw. Po raz pierwszy w Europie "dzikie" arlekiny zostały odnotowane w 1999 roku w Niemczech. Następnie gatunek pojawił się w Belgii (2001), Holandii (2002), Francji, Szwajcarii, Luksemburgu i Wielkiej Brytanii (2004), Włoszech, Austrii, Czechach, Polsce i Danii (2006) oraz Norwegii i Szwecji (2007). Od paru lat biedronka jest również obecna w Ameryce Południowej, a ostatnio została stwierdzona na południu Afryki. Inwazja H. axyridis jest niekorzystna dla środowiska naturalnego i człowiekaH. axyridis jest gatunkiem bardzo ekspansywnym. Zwykle po wkroczeniu na nowe tereny bardzo szybko staje się tam jedną z najliczniejszych biedronek. Dzieje się to niestety kosztem gatunków miejscowych, których liczebność w następstwie pojawienia się intruza gwałtownie spada. Niektóre gatunki mogą nawet zostać całkowicie wyparte z zajmowanych wcześniej obszarów. Proces eliminowania rodzimych biedronek przez ekspansywnych przybyszów jest już wyraźnie widoczny w Ameryce Północnej, gdzie jednak sytuacja jest bardziej złożona niż w Europie, gdyż przed inwazją H. axyridis miała tam miejsce inwazja naszej rodzimej biedronki siedmiokropki (Coccinella septempunctata). Za sprawą obu tych biedronek, ale przede wszystkim dzięki H. axyridis , giną między innymi amerykańskie populacje biedronki dwukropki (Adalia bipunctata). Chrząszcz ten, jeden z najczęściej spotykanych w Europie przedstawicieli biedronek, jeszcze w latach 80-tych ubiegłego wieku był równie pospolity w Ameryce Północnej. Po wkroczeniu siedmiokropki i H. axyridis jego liczebność zaczęła drastycznie spadać. Obecnie jest on w Ameryce Północnej bardzo rzadki, a w niektórych rejonach Stanów Zjednoczonych i Kanady stoi na granicy wymarcia. Harmonia , jak większość biedronek, żywi się mszycami. Nie jest to jednak jedyny akceptowany przez nią rodzaj pożywienia. W przypadku braku mszyc zadowala się innymi stawonogami, np. czerwcami, przędziorkami, koliszkami, jajami i larwami motyli czy chrząszczy (w tym innych biedronek), jak również pokarmem roślinnym, takim jak pyłek kwiatowy, nektar, dojrzałe owoce. Upodobanie H. axyridis do tych ostatnich sprawia, że bywa ona utrapieniem sadowników. Zdarza się, że jesienią chmary chrząszczy przylatują do sadów i urządzają sobie owocową ucztę. Inne niedogodności związane z pojawieniem się H. axyridis wynikają z jej zwyczaju zimowania w budynkach. Zwyczaj taki mają również niektóre nasze rodzime biedronki (wspomniana już biedronka dwukropka czy Oenopia conglobata ), jednak w przeciwieństwie do nich Harmonia tworzy duże, liczące czasem wiele tysięcy osobników, skupiska zimowe. Zimujące w mieszkaniach chrząszcze już przez samą swą liczbę mogą być dla domowników uciążliwe.Co więcej, zdarzają się przypadki ukąszeń ludzi oraz uczuleń na biedronki, a żółta ciecz uwalniana przez podrażnione chrząszcze trwale plami ściany, ubrania, sprzęty domowe itp.
Gdzie można spotkać H. axyridis ?W dwa lata od pierwszych polskich obserwacji, H. axyridis zdążyła rozprzestrzenić się w większej części naszego kraju. Mapę jej udokumentowanych stanowisk można obejrzeć wchodząc w zakładkę Rozmieszczenie. H. axyridis rozszerza zasięg swojego występowania przede wszystkim jesienią, kiedy to chrząszcze podejmują długodystansowe loty w poszukiwaniu dogodnych miejsc do przezimowania. W swojej azjatyckiej ojczyźnie migracje te wiodą głównie w góry, gdzie biedronki znajdują zimowe schronienia w szczelinach skalnych lub pod kamieniami. Na nowo kolonizowanych obszarach szczyty górskie są często zastępowane przez konstrukcje wzniesione ręką człowieka. Być może budynki brane są przez migrujące chrząszcze za bloki skalne a uchylone okna i inne otwory - za szczeliny w nich. We wrześniu i październiku H. axyridis niekiedy masowo obsiada ściany domów, dzięki czemu jest ją w tym okresie stosunkowo łatwo wypatrzyć. Od wiosny do jesieni H. axyridis można spotkać w różnych środowiskach, ale najchętniej przebywa i rozmnaża się na drzewach i krzewach liściastych. Należy ona do gatunków dobrze czujących się na terenach zurbanizowanych. Często i licznie występuje wśród zieleni miejskiej - na drzewach ulicznych i parkowych, w zbiorowiskach roślinności ruderalnej itp. |